Οι συνήθεις πιεστικές δικηγορικές υποχρεώσεις του τέλους του έτους, και το κλίμα των Χριστουγέννων που ακολούθησε, συντέλεσαν ώστε η ανάρτηση αυτή να έρθει στο τέλος του χρόνου. Νομίζω όμως ότι την οφείλω σε όσες και όσους ενδιαφέρονται για το θέμα αυτό. Η εκδήλωση ήταν επιτυχημένη, με παρουσία αρκετού κόσμου από διάφορους χώρους και με διαφορετικούς προβληματισμούς. Παραθέτω εδώ την τοποθέτησή μου, που στηρίζεται και σε κείμενα του συντρόφου δικηγόρου Αθηνών και μέλους της Εναλλακτικής Παρέμβασης Δικηγόρων Αθήνας, Δημήτρη Σαραφιανού, τον οποίο και ευχαριστώ. Επειδή πάντοτε είναι ιδιαίτερα σημαντική η συζήτηση που ακολουθεί, έκανα κάποιες περικοπές στην τοποθέτησή μου. Εδώ όμως την παραθέτω αυτούσια, στην αρχική της μορφή.
Το ζήτημα της κατοικίας είναι ένα θέμα αμιγώς πολιτικό !!!! Και η κατασκευή των νόμων όμως, που τους παράγει η εκτελεστική εξουσία που εκλέγεται ή επιβάλλεται πραξικοπηματικά, είναι εξ ίσου θέμα πολιτικό, αφού η νομοθεσία αποτελεί έκφραση των πολιτικών συσχετισμών της συγκεκριμένης χρονικής στιγμής. Ασπίδα προστασίας απέναντι στην ψήφιση ανεξέλεγκτων καταχρηστικών νομοθετημάτων θα έπρεπε να αποτελεί η δικαστική εξουσία, η οποία θα μπορούσε, και κάποτε το έκανε και εξακολουθεί να το κάνει, να προστατεύει το λαό με τους κανόνες υπερνομοθετικής ισχύος, που τοποθετούνται δηλαδή πάνω από τους συνήθεις νόμους. Και αυτά είναι το Σύνταγμα, η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι Διεθνείς Συμβάσεις και Συνθήκες. Το Σύνταγμα βέβαια μπορεί να τροποποιηθεί ή να καταλυθεί. Και όχι μόνο με πραξικόπημα. Αλλά και με απλό νόμο. Όπως το νόμο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, που ψηφίστηκε γιατί, όπως είπε η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο Πιερρακάκης, η κοινωνία δεν μπορεί να περιμένει τη συνταγματική αναθεώρηση και απαιτεί την ιδιωτική παιδεία εδώ και τώρα.
Ας δούμε λοιπόν τι λέει το Σύνταγμά μας για την κατοικία : Διαβάστε το, πριν το κατεβάσουν, που λένε !!! Σύμφωνα με το άρθρο 21§4 Σ, «4. H απόκτηση κατοικίας από αυτούς που την στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του κράτους». Η Ολ.ΣτΕ στην 106/91 απόφασή της, ερμηνεύοντας από κοινού τα άρθρα 21 και 24 Σ., έκρινε ότι το Σύνταγμα κατοχυρώνει δικαίωμα σε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, και κρίνει ότι όποιος βρίσκεται σε κατάσταση αστεγίας ή υπό συνεχή κίνδυνο αστεγίας στερείται του δικαιώματός του για συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας (άρθρο 5§1 Σ), εν τέλει δε διακυβεύεται η ίδια η ανθρώπινη αξιοπρέπειά του (άρθρο 2§1 Σ).
Το δικαίωμα στην κατοικία κατοχυρώνεται στο άρθρο 11 του Διεθνούς Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα έναν άλλο κανόνα υπερνομοθετικής ισχύος, σύμφωνα με το οποίο τα συμβαλλόμενα Κράτη δεσμεύονται να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διασφάλιση του δικαιώματος κατάλληλης κατοικίας, όπου κάποιος θα μπορεί να διαμένει ειρηνικά, με ασφάλεια και αξιοπρέπεια, που κρίνεται ως θεμελιώδες δικαίωμα και κεντρικής σημασίας για την απόλαυση των οικονομικών, κοινωνικών και μορφωτικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Τα όργανα του ΟΗΕ ερμηνεύουν τη διάταξη αυτή ως απόλυτη κατοχύρωση του δικαιώματος κατάλληλης κατοικίας, που αποκλείει την έξωση, αν το κράτος δεν διασφαλίζει εναλλακτική αξιοπρεπή κατοικία σε αυτόν που την υφίσταται. Δηλαδή αποκλείει τη δυνατότητα να σε πετάξουν στο δρόμο. Αποκλείει τους άστεγους, που όμως πλημμυρίζουν όλη την πολιτισμένη δυτική κοινωνία.
Η προστασία επεκτείνεται σε όλη την οικογένεια, και στα παιδιά, τα οποία προστατεύει επί πλέον και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που επίσης είναι κανόνας υπερνομοθετικής ισχύος, απαιτεί να εξασφαλίζει το κράτος ασφαλή κατοικία για τα παιδιά, ώστε να μπορούν να μετέχουν στις δραστηριότητές τους και να αναπτυχθούν.
Άρα, το κράτος υποχρεώνεται πολλαπλά να σε βοηθήσει να αποκτήσεις κατοικία, να την ξεπληρώσεις εννοείται, και να τη διατηρήσεις, για να μπορείς να είσαι πολίτης τόσον εσύ όσο και τα παιδιά σου !!!!
Να επισημάνω εδώ ότι όλες αυτές οι διατάξεις εννοούν μια κατοικία με ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση, τρεχούμενο νερό, και επαρκή και υγιεινή τροφή για τους ενοίκους της. Παράλληλα δικαιώματα που επιχειρείται να καταργηθούν στα πλαίσια της κυβέρνησης των αγορών. Θυμίζω εδώ την επιβολή του ΕΕΤΗΔΕ που «εμπνεύστηκε» ο αντισυνταγματολόγος και προαλειφόμενος ως επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Βαγγέλης Βενιζέλος, που οδηγούσε στη διακοπή του ρεύματος αν δεν πλήρωνες το χαράτσι της ΔΕΗ, και άφηνε την οικογένεια στο δρόμο. Το ΣτΕ ακύρωσε βέβαια το ΕΕΤΗΔΕ, αλλά έδωσε το δικαίωμα στο κράτος να επανέλθει από την πίσω πόρτα με τον ΕΝΦΙΑ, ένα προσωρινό φόρο που ήρθε για να μείνει λίγο, αλλά αναμένεται να πεθάνει μετά από εμάς.
Μέχρι την περίοδο της οικονομικής κρίσης το πρόβλημα κατοικίας αντιμετωπιζόταν με τα δάνεια που μοίραζαν οι τράπεζες, που είχαν αποδυθεί σε ένα κυνήγι εξεύρεσης δανειοληπτών για να τους χορηγήσουν δάνεια και να εισπράξουν οι τραπεζικοί υπάλληλοι τα μπόνους από τα δάνεια που χορηγούσες. Μετά την οικονομική κρίση του 2008 στις Η.Π.Α. το χρήμα άρχισε να γίνεται όλο και πιο ακριβό, οι τράπεζες χορηγούσαν δύσκολα δάνεια γενικά, και μετά το 2010 – 2011 απαγορεύτηκαν τελείως, και το κράτος και οι τράπεζες εμφάνιζαν τους δανειολήπτες σαν τη «συμμορία των κακών λύκων» που τις εξαπάτησαν και τους πήραν τόσα χρήματα που δεν μπορούσαν να επιστρέψουν χωρίς καμία εγγύηση. Και το αστείο είναι ότι οι πραγματικά ευάλωτοι σε αυτήν την ιστορία ήταν όσοι πράγματι χρησιμοποίησαν τα δάνεια για να κάνουν ό,τι συμφώνησαν με τις τράπεζες, να αγοράσουν δηλαδή οικόπεδο και να χτίσουν σπίτι, αλλά λόγω της κρίσης δεν μπορούσαν να πληρώσουν. Και ήταν πιο ευάλωτοι γιατί οι τράπεζες έχουν αντικείμενο για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους: το σπίτι του δυστυχισμένου δανειολήπτη, που δεν πρόλαβε να ξεχρεώσει το δάνειό του. Και σε όλα αυτά ούτε το κράτος, ούτε η δικαιοσύνη λαμβάνουν υπόψη τους ότι οι δανειολήπτες, και ιδιαίτερα όσοι πραγματικά έχτισαν, αναγκάστηκαν να γίνουν κακοπληρωτές από την κρίση στην οποία μας έμπλεξαν οι κυβερνήσεις, αρχικά του Κώστα Καραμανλή με την οικονομική απογραφή του χρέους, μετά του Γιώργου ή Γιωργάκη Παπανδρέου – πόσο ιστορικά ονόματα !!!! – για να ακολουθήσουν μετά εκείνοι που δεν ήταν από τζάκι, Παπαδήμος, Σαμαράς, Τσίπρας, και κλείνουμε ξανά με τζάκι, Κυριάκο Μητσοτάκη.
Ο Γιωργάκης Παπανδρέου, προσπάθησε να περισώσει την πρώτη κατοικία με το νόμο Κατσέλη, που τέθηκε σε εφαρμογή την ίδια χρονιά που ο Παπανδρέου μας έριξε στην αγκαλιά του Δ.Ν.Τ., το 2010 (23.4.2010 – 3.8.2010).
Επρόκειτο για έναν ειδικό πτωχευτικό νόμο, που θέσπιζε για πρώτη φορά διατάξεις πτωχευτικού δικαίου για τους απλούς πολίτες, τους οποίους έφεραν μπροστά στους Ειρηνοδίκες που κλήθηκαν να ρυθμίσουν τις οφειλές για να προστατεύσουν την πρώτη κατοικία των ανθρώπων με βάση τα πραγματικά τους οικογενειακά εισοδήματα και τις ανάγκες τους. Υπολογίζονταν τα εισοδήματα που έχει ο δανειολήπτης και οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης του στο χρόνο που απομένει για να λήξει η δανειακή σύμβαση και προσδιοριζόταν αντίστοιχα η δόση του δανείου. Το υπόλοιπο κουρευόταν, και υπήρξαν αποφάσεις που κούρεψαν έως και το 90% του δανείου.
Παράλληλα αναπτύχθηκαν σημαντικά κινήματα όπως το «Δεν πληρώνω» με τη συμμετοχή του απλού κόσμου και σημαντικού μέρους της Αριστεράς, που απέτρεπαν τους πλειστηριασμούς. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία εξασθένησε σταδιακά το κίνημα κατά των πλειστηριασμών. Ταυτόχρονα κυκλοφόρησαν πληροφορίες ότι η Εθνική Σχολή Δικαστών προέτρεπε τους υποψήφιους Ειρηνοδίκες να απορρίπτουν τις αιτήσεις του νόμου Κατσέλη. Δεν έχω καμία αμφιβολία. Μέσα σε αυτό το κλίμα και οι αποφάσεις άρχισαν να αλλάζουν και να γίνονται εξαιρετικά δυσμενείς. Και οι μόνοι που έχαναν σίγουρα ήταν οι συνεπείς: όσοι όντως έχτισαν και προσπαθούσαν να πληρώνουν για να προστατεύσουν το σπίτι τους !!!!
Ο νόμος Κατσέλη δέχθηκε αλλεπάλληλα πλήγματα με τις δυσμενείς για τους δανειολήπτες τροποποιήσεις που εισήγαγαν οι κυβερνήσεις Καραμανλή, Σαμαρά και ΣΥΡΙΖΑ, παράλληλα με τις δραματικές τροποποιήσεις σε άλλους κώδικες και νόμους. Καταργήθηκε η άρση της αναστολής πλειστηριασμών (που ίσχυσε μέχρι το 2014, αλλά και από 21-7-2015 έως 31-12-2015). Τροποποιήθηκε ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας μειώνοντας τα μέσα άμυνας του ιδιοκτήτη (ιδίως το δικαίωμα άσκησης αίτησης αναστολής σε κάθε στάδιο της εκτέλεσης) και κατατάσσοντας προνομιακά τις απαιτήσεις των τραπεζών από το εκπλειστηρίασμα έναντι των εργαζομένων, ακόμα και έναντι των απαιτήσεων του Δημοσίου. Από το 2018 μάλιστα επιτρέπεται ελευθέρως η μεταβίβαση δανείων που αφορούν πρώτες κατοικίες στα funds.
Και όσον αφορά το νόμο Κατσέλη: α) θεσπίστηκαν όρια, τόσο εισοδηματικά, όσο και αξίας περιουσίας που απαγόρευαν την ένταξη στις ευεργετικές διατάξεις. β) καθιερώθηκε ότι το ύψος του ποσού που έπρεπε συνολικά να καταβάλει ο δανειολήπτης θα ήταν ίσο με την αξία που θα πετύχαινε το ακίνητο κατόπιν πλειστηριασμού. γ) εισήχθησαν διατάξεις που απέκλειαν την προστασία σε όποιους πήραν το δάνειο εν γνώσει τους ότι δεν μπορούσαν να το αποπληρώσουν. Η δυνατότητα προσφυγής στο νόμο καταργήθηκε από 1.1.2019. Από τότε ουδεμία ουσιαστική προστασία της πρώτης κατοικίας υφίσταται !!!!
Το τελειωτικό πλήγμα ήταν η θεσμοθέτηση από το ΣΥΡΙΖΑ των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, και του ιδιώνυμου εγκλήματος της παρακώλυσης ή προσπάθειας παρακώλυσης των πλειστηριασμών, με το οποίο διώκονται σήμερα πρωτεργάτες του κινήματος, όπως ο Παναγιώτης Λαφαζάνης. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση για να επιβάλλει την πολιτική της εξαπέλυσε μια τεράστια εκστρατεία ψευδολογίας και κατασυκοφάντησης του κινήματος και η εφεύρεση του όρου του «στρατηγικού κακοπληρωτή». Στρατηγικοί κακοπληρωτές υπάρχουν, αλλά είναι εκείνοι οι επιχειρηματίες στους οποίους οι κυβερνήσεις επιλέγουν να στηρίξουν την άνοδο και παραμονή τους στην εξουσία. Επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ είχα κουραστεί να αποκρούω με στοιχεία τις συκοφαντίες ότι το κίνημα παρεμπόδιζε να γίνουν πλειστηριασμοί σε βίλες, ή σε ακίνητα στρατηγικών κακοπληρωτών. Λες και κάποιος μπορεί να φτάσει στο όριο της έξωσης, με ό,τι οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες έχει αυτό στον ίδιο και την οικογένειά του, από καπρίτσιο. Να θυμίσω την τοποθέτηση του Τσίπρα στην εκπομπή του Σρόϊτερ ότι 3.000 πλειστηριασμοί δεν είναι πολλοί, γιατί «όταν σας έχω κλέψει -προσέξτε την απαξιωτική ποινικά και κοινωνικά λέξη που επέλεξε !!! – κ. Σρόϊτερ, πρέπει να πληρώσω» !!!
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η κυβέρνηση Μητσοτάκη θέσπισε την αναγκαστική συζήτηση όλων των εκκρεμών υποθέσεων του νόμου Κατσέλη, που είχαν προσδιοριστεί έως και το 2030, μέσα στο ελάχιστο χρονικό διάστημα 1,5 ή 2 ετών, δεν θυμάμαι ακριβώς, μια ασφυκτική προθεσμία την οποία η Διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έκρινε απόλυτα συνταγματική με την 36/2020 γνωμοδοτική της απόφαση επί του ν. 4745/2020.
Και σήμερα τι ισχύει; Το κράτος επαίρεται ότι η κατοικία προστατεύεται από το νέο πτωχευτικό κώδικα, το νόμο 4738/2020 με τον τίτλο «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας» στον οποίο περιέχεται και ο «εξωδικαστικός μηχανισμός στήριξης». Μόνο που οι διατάξεις του νόμου παρεμποδίζουν σημαντικά την επιτυχή έκβαση του μηχανισμού αυτού, ο οποίος μπορεί να είναι επιτυχής μόνον αν ο δανειολήπτης εμπίπτει στην έννοια του «ευάλωτου οφειλέτη». Αν δεν είσαι εκεί, τότε θα πας αναγκαστικά σε μια ρύθμιση της οφειλής τόσο υψηλή που δεν θα μπορείς να την τηρήσεις.
Το σύστημα προβλέπει την αγορά του σπιτιού του οφειλέτη από ειδικό Φορέα και επαναμίσθωση της κατοικίας στον προηγούμενο ιδιοκτήτη με δικαίωμα επαναγοράς στο τέλος 12ετίας. Το σύστημα παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα, και αντισυνταγματικότητας, καθώς: α) δεν υπάρχει πρόβλεψη για την προστασία της κατοικίας όσων δεν πληρούν τα σωρευτικά οικονομικά όρια που θέτει ο νόμος, β) δεν υπάρχει ουδεμία πρόβλεψη καν στέγασης για όποιον ενταχθεί στο σύστημα, πλην όμως χειροτερεύσουν τα οικονομικά του, και χάσει τη ρύθμιση, γ) το χρονικό όριο των 12 ετών για επαναγορά της ιδιοκτησίας είναι πλήρως ασφυκτικό και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια της ιδιοκτησίας, χωρίς να προβλέπεται τι γίνεται εν συνεχεία με τη στέγαση του τέως ιδιοκτήτη, δ) παρότι προβλέπεται οικονομική ενίσχυση όσων ενταχθούν στο σύστημα, τα χρήματα που έχουν εγκριθεί για το σκοπό αυτό είναι ελάχιστα, αφού προβλέφθηκε η προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών με το ποσό των 100 εκ. €, δηλαδή το 0,015% του κρατικού προϋπολογισμού, ποσό προδήλως ανεπαρκέστατο. Χωρίς τέτοια ενίσχυση όμως διακυβεύεται άμεσα η έξωση όσων ενταχθούν στο σύστημα, το οποίο, να το σημειώσουμε αυτό, αποτελεί πτωχευτική διαδικασία, στην οποία πολύς κόσμος δεν επιθυμεί να μπει. Ουδείς θέλει να είναι κρίνεται ή να θεωρείται εν δυνάμει πτωχός !!!
Πέραν των ανωτέρω, προβληματισμό γεννούν η έλλειψη εγγυήσεων (π.χ. δικαστικών) για τον προσδιορισμό του ποσού των ενοικίων και της αξίας επαναγοράς, αλλά και η πρόβλεψη ότι για την προαγορά του ακινήτου πριν τη λήξη της 12ετίας (έστω στη σπάνια περίπτωση που αυτό καταστεί δυνατό) απαιτείται και η καταβολή των ενοικίων μέχρι το τέλος αυτής.
Οι διατάξεις του νόμου πλήττουν στην πραγματικότητα τον πυρήνα του δικαιώματος, καθώς: α) η «προστασίας της κατοικίας» περιορίζεται μόνο στους χαρακτηριζόμενους ως ευάλωτους ιδιοκτήτες. Τα κριτήρια είναι ιδιαιτέρως περιοριστικά : το συνολικό του εισόδημα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις 7.000 € εάν πρόκειται για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, ποσό που προσαυξάνεται κατά 3.500 € για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού, με όριο τις 21.000 € ετησίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού, ενώ η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας του νοικοκυριού δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 120.000 € για το μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενη κατά 15.000 € για κάθε πρόσθετο μέλος και έως των 180.000 €, β) τα καταβληθέντα μισθώματα δεν αφαιρούνται από την αξία επαναγοράς του ακινήτου, γ) η δυνατότητα αυτοτελούς προσφυγής στη διαδικασία προστασίας μπορεί να γίνει μόνο στην περίπτωση πτώχευσης ή κινδύνου εκπλειστηριασμού του ακινήτου, δ) ο φορέας απόκτησης και επαναμίσθωσης του ακινήτου, δεν είναι δημόσιος, αλλά νομικό πρόσωπο του ιδιωτικού τομέα.
Εκτός από τον πτωχευτικό κώδικα εξακολουθεί να είναι διαθέσιμη και η διαδικασία ρύθμισης της οφειλής απ’ευθείας με την τράπεζα ή το fund. Εδώ η διαδικασία γίνεται ηλεκτρονικά και τηλεφωνικά με κάποιον εξουσιοδοτημένο υπάλληλο.
Και στη μια και στην άλλη διαδικασία όμως υπάρχει πλήρης αδυναμία επαφής με το κέντρο λήψης της τελικής απόφασης. Δεν παίρνεις καμία απάντηση στην ερώτηση π.χ. «μα λάβατε υπόψη τα έξοδα που έχω για να αντιμετωπίσω τα προβλήματα υγείας του παιδιού μου, ή κάποιου άλλου μέλους της οικογένειάς μου;». Το μόνο κριτήριο είναι αν η ακίνητη περιουσία σου αρκεί για να ικανοποιηθεί η απαίτηση. Αν αρκεί, δεν θα έχεις καμιά μείωση ή διευκόλυνση, ακόμη και αν τρέχεις καθημερινά στα νοσοκομεία και αδυνατείς να εργαστείς, γιατί η εναντίον σου απαίτηση, όσο παράλογα διογκωμένη και εάν είναι, θα ικανοποιηθεί με τον πλειστηριασμό της ακίνητης περιουσίας σου. Αν δεν αρκεί, τότε θα έχεις εκπτώσεις μέχρι του ύψους της αξίας της ακίνητης περιουσίας σου, η οποία για πολλούς ανθρώπους ταυτίζεται με την ψυχή τους. Ευτυχώς που έχει καταργηθεί ο δανεισμός με εγγύηση το σώμα μας !!!!
Κλείνοντας, θέλω να σας μεταφέρω, με την άδειά του, τις σκέψεις του εκλεκτού συναδέλφου, Δημήτρη Σαραφιανού, δικηγόρου Αθηνών, και μέλους της ΑΡΑΣ, που συμμετέχει στη ΛΑ.Ε., όπως την κατέθεσε στην Ομάδα Εργασίας του Δ.Σ.Α. για το νέο πτωχευτικό κώδικα: οφείλουμε να ερμηνεύουμε το άρθρο 21§4 σε συνδυασμό με τα άρθρα 5 και 2§1, ερμηνεία που κατά τη γνώμη μου οδηγεί όχι μόνο σε αναγνώριση δικαιώματος αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης (ΟλΣτΕ 106/91), αλλά και σε αναγνώριση δικαιώματος αξιοπρεπούς κατοικίας. Τα κοινωνικά δικαιώματα έχουν προσωποκεντρικό χαρακτήρα, δεν περιορίζονται από εκτιμήσεις γενικού συμφέροντος και θεμελιώνονται ακριβώς στην αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Άλλωστε η επιχειρηματολογική θεωρία -ασχέτως αν συμφωνεί κανείς στις ηθικοπολιτικες της προκείμενες- μας δίνει και ένα ιδιαίτερο χρήσιμο εργαλείο ερμηνείας: η ερμηνεία δεν περιορίζεται στη λογική ανάλυση ενός κανόνα δικαίου, αλλά οφείλει να αναμετράται (και) με τα πρακτικά -κοινωνικά- αποτελέσματα της λογικής ανάλυσης (χωρίς βέβαια να καταλήγει σε μια συνεπειοκρατική αντιμετώπιση). Αυτό το διττό βλέμμα του ερμηνευτή θέτει στο επίκεντρο την ουσιαστική ορθότητα του ερμηνευτικού επιχειρήματος. Ανεξάρτητα πάντως από την υιοθέτηση ή μη της σχετικής θεωρίας, η αναμέτρηση με τα όρια του πυρήνα του κοινωνικού κράτους δικαίου μας επιβάλλει να ενσκήψουμε στην πραγματικότητα των προβλημάτων, αλλιώς θα αποστερήσουμε τις σχετικές συνταγματικές διατάξεις από το όποιο κανονιστικό τους περιεχόμενο: αν η ευρεία διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη οδηγεί στην ελευθερία του να πράττει ανεξέλεγκτα στο πεδίο των κοινωνικών δικαιωμάτων -και στο πεδίο της ειδικής κρατικής φροντίδας για την κατοικία, τότε το άρθρο 21§4 δεν θα είχε θέση στο Σύνταγμα. Συνεπώς οφείλουμε και στην περίπτωσή μας να αναμετρηθούμε με το α) αν η αστεγία οδηγεί σε μια κατάσταση που δυσχεραίνει αποφασιστικά τη δυνατότητα συμμετοχής του προσώπου στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή του τόπου και αν δημιουργεί συνθήκες που απάδουν της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, β) αν η έλλειψη κρατικής προστασίας διασφαλίζει τα πρόσωπα από τον κίνδυνο της αστεγίας (στις παρούσες οικονομικές συνθήκες όχι), γ) αν υπάρχουν άλλες κρατικές παρεμβάσεις που διασφαλίζουν επαρκώς προγράμματα λαϊκής στέγης (καταργήθηκε στα πλαίσια των μνημονίων ο ΟΕΚ και το πεδίο σχετικής κρατικής παρέμβασης είναι πλέον μηδαμινό) και δ) αν η έκταση του προτεινόμενου συστήματος προστασίας επαρκεί για τη διασφάλιση αξιοπρεπούς στέγης. Αν όχι, δεν υφίσταται -κατά παράβαση του άρθρου 21§4- επαρκής κρατική φροντίδα για την προστασία της στέγης, όπως και αν ερμηνεύει η κρατούσα θεωρία το σχετικό άρθρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου