Η ατιμωρησία είναι προνόμιο των υψηλών οικονομικών και πολιτικών ελίτ (Συνέντευξη με την Ιωάννα Κούρτοβικ για τον νέο ποινικό κώδικα)

 Από την ιστοσελίδα του Rproject

Συνέντευξη με την Ιωάννα Κούρτοβικ | 26.01.2024

Συνέντευξη με την Ιωάννα Κούρτοβικ για τον νέο ποινικό κώδικα

Εντός των επό­με­νων ημε­ρών ανα­μέ­νε­ται να ει­σα­χθεί  στη Βουλή προς ψή­φι­ση το νο­μο­σχέ­διο του Υπουρ­γεί­ου Δι­καιο­σύ­νης που τι­τλο­φο­ρεί­ται «Πα­ρεμ­βά­σεις στον Ποι­νι­κό Κώ­δι­κα και τον Κώ­δι­κα Ποι­νι­κής Δι­κο­νο­μί­ας για την επι­τά­χυν­ση και την ποιο­τι­κή ανα­βάθ­μι­ση της ποι­νι­κής δίκης - Εκ­συγ­χρο­νι­σμός του νο­μο­θε­τι­κού πλαι­σί­ου για την εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κή βία». Ενό­ψει της επι­κεί­με­νης νο­μο­θέ­τη­σης, δη­μο­σιεύ­ου­με συ­νέ­ντευ­ξη με την Ιω­άν­να Κούρ­το­βικ, Δι­κη­γό­ρο Αθη­νών. Τη συ­νέ­ντευ­ξη πήρε η Χρύσα Τσι­κα­λου­δά­κη. 

Σύμ­φω­να με τις εξαγ­γε­λί­ες του Υπουρ­γού Δι­καιο­σύ­νης, το σχέ­διο νόμου σκο­πεί να δώσει "τέλος στην ατι­μω­ρη­σία" πρω­τί­στως μέσω της αυ­στη­ρο­ποί­η­σης των ποι­νών. Θε­ω­ρείς ότι το υφι­στά­με­νο πλαί­σιο ποι­νών είναι ανε­παρ­κές και "εν­θαρ­ρύ­νει" την έξαρ­ση της εγκλη­μα­τι­κό­τη­τας;

Η Κυ­βέρ­νη­ση με διά­φο­ρες δη­λώ­σεις των στε­λε­χών της  μοιά­ζει να  εγκα­λεί την κοι­νω­νία  και την ενο­χο­ποιεί για την «ατι­μω­ρη­σία». Στη χώρα μας, όμως,  η ατι­μω­ρη­σία είναι προ­νό­μιο των υψη­λών οι­κο­νο­μι­κών και πο­λι­τι­κών ελίτ, των εκλε­κτών της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας, αλλά και φυ­λά­κων της, των αστυ­νο­μι­κών σω­μά­των, και πλήτ­τει την κοι­νω­νία, καθώς τα εγκλή­μα­τα αυτά μέ­νουν ατι­μώ­ρη­τα και δη­λη­τη­ριά­ζουν τον κοι­νω­νι­κό ιστό. Αντί­θε­τα οι ποι­νι­κές κυ­ρώ­σεις πλήτ­τουν αλύ­πη­τα τα φτω­χό­τε­ρα στρώ­μα­τα, την πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα της φτώ­χειας και του κοι­νω­νι­κού απο­κλει­σμού, τους τσιγ­γά­νους, τους με­τα­νά­στες, την άνερ­γη νε­ό­τη­τα κοκ. 

Μια ματιά στους αριθ­μούς των φυ­λα­κών αρκεί για να το επι­βε­βαιώ­σει. Σε 10.500 πε­ρί­που κρα­τού­με­νους στις αρχές του 2023 εν­δει­κτι­κά: 

To 20-21%, είναι αυτοί που βρί­σκο­νται στην φυ­λα­κή για δια­κί­νη­ση με­τα­να­στών, τις πε­ρισ­σό­τε­ρες φορές, είναι και οι ίδιοι οι­κο­νο­μι­κοί πρό­σφυ­γες.

Ένα 20-25%, 2150 άτομα είναι αυτοί που βρί­σκο­νται με το νόμο για τα ναρ­κω­τι­κά, σε ένα με­γά­λο μέρος τους σπρωγ­μέ­νοι στο έγκλη­μα από τη χρήση, ή την κοι­νω­νι­κή πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση.

-Ένα 15-16%, περι τους 1750, είναι για ποι­νές φυ­λά­κι­σης, ποι­νές δη­λα­δή που θα μπο­ρού­σαν να έχουν εξα­γο­ρά­σει, αν είχαν λεφτά, ή να έχουν με­τα­τρέ­ψει σε κοι­νω­φε­λή ερ­γα­σία, αν είχαν τα μέσα (γιατί χωρίς μέσο δεν βρί­σκε­ται θέση για κοι­νω­φε­λή ερ­γα­σία).

Η εγκλη­μα­το­λο­γία, οι στα­τι­στι­κές αλλά και η κα­θη­με­ρι­νή εμπει­ρία δεί­χνουν ότι η πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα δεν πτο­εί­ται από το ύψος των ποι­νών, όταν δεν υπάρ­χει άλλη διέ­ξο­δος. Αλλά ούτε και το βαρύ έγκλη­μα πτο­εί­ται, γιατί, και γι αυτό,  απέ­να­ντι στις βα­ριές ποι­νές,  δεν υπάρ­χει άλλη διέ­ξο­δος.

Πέραν της αύ­ξη­σης των απει­λού­με­νων ποι­νών, σκο­πός φέ­ρε­ται να είναι και η πραγ­μα­τι­κή έκτι­ση (μέ­ρους, του­λά­χι­στον) της ποι­νής, ακόμη και για ήσ­σο­νος βα­ρύ­τη­τας πλημ­με­λη­μα­τι­κές πρά­ξεις. Πώς πα­ρεμ­βαί­νει το νο­μο­σχέ­διο στο θεσμό της ανα­στο­λής εκτέ­λε­σης της ποι­νής και στους εναλ­λα­κτι­κούς τρό­πους έκτι­σής της;

Σύμ­φω­να με το νο­μο­σχέ­διο η ανα­στο­λή εκτέ­λε­σης της  ποι­νής πε­ριο­ρί­ζε­ται δρα­στι­κά  με κρι­τή­ριο την επι­βαλ­λό­με­νη ποινή  (έως ένα χρόνο) και την προη­γού­με­νη  τυχόν μικρή κα­τα­δί­κη (με ποι­νές μέ­χρις ενός χρό­νου). Η με­τα­τρο­πή (εξα­γο­ρά) επα­να­φέ­ρε­ται (όπως υπήρ­χε και μέχρι το 2019) για μι­κρές ποι­νές μέχρι δυο χρό­νων ενώ ρυθ­μί­ζε­ται η κοι­νω­φε­λής ερ­γα­σία. Η βα­σι­κή όμως θέση του σχε­δί­ου είναι η πραγ­μα­τι­κή έκτι­ση της ποι­νής. 

Μι­κρές και με­γά­λες εκτρο­πές της κα­θη­με­ρι­νό­τη­τας, βί­αιες εντά­σεις μέσα στην οι­κο­γέ­νεια, στη γει­το­νιά, στο κοι­νω­νι­κό χώρο, τρο­χαία ατυ­χή­μα­τα, αδι­κη­μα­τι­κές αμέ­λειες, αλλά και νε­α­νι­κή πο­λι­τι­κή ανυ­πα­κοή και δια­μαρ­τυ­ρία, θα στοι­βά­ζο­νται στα ήδη υπερ­φορ­τω­μέ­να κελιά των φυ­λα­κών, για τις οποί­ες συ­νε­χώς κα­τα­δι­κά­ζε­ται η Ελ­λά­δα από το Ευ­ρω­παϊ­κό Δι­κα­στή­ριο αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των. Το δια­κη­ρυγ­μέ­νο σχέ­διο της κυ­βέρ­νη­σης είναι «η φυ­λα­κή να είναι φυ­λα­κή» για όλους. Η έκτι­ση των ποι­νών, κατά ένα μέρος τους, με­γα­λύ­τε­ρο ή μι­κρό­τε­ρο,  επα­φί­ε­ται στην κρίση του ενός δι­κα­στή, που κα­λεί­ται να δι­κά­σει 50 υπο­θέ­σεις μέσα σε μια μέρα χωρίς να έχει το χρόνο να δει καν το φά­κε­λο, και κι­νεί­ται  μόνο με το κα­τη­γο­ρη­τή­ριο (που γρά­φε­ται με ότι λέει  το δια­βι­βα­στι­κό της αστυ­νο­μί­ας).

Ακόμη και μι­κρο­πα­ρα­βά­τες θα στο­χο­ποιού­νται και θα στιγ­μα­τί­ζο­νται ως «τρό­φι­μοι», για να τι­μω­ρού­νται εφ’ο­ρου ζωής, όχι μόνον με τη στέ­ρη­ση της ελευ­θε­ρί­ας τους, αλλά και στην ερ­γα­σια­κή τους θέση ή δρα­στη­ριό­τη­τα και μαζί με αυ­τούς θα πλήτ­τε­ται και η οι­κο­γέ­νειά τους οι­κο­νο­μι­κά, θα απο­μο­νώ­νε­ται κοι­νω­νι­κά και θα υφί­στα­ται κι αυτή τις κυ­ρώ­σεις για την πα­ρά­βα­ση του δικού της αν­θρώ­που.

Με­τα­ξύ άλλων προ­βλέ­πε­ται η αυ­στη­ρο­ποί­η­ση των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων της υφ΄όρον από­λυ­σης. Θε­ω­ρεί­τε ότι στο εξής -και εφό­σον το σχέ­διο γίνει νό­μος-, η από­λυ­ση των κρα­του­μέ­νων τρέ­πε­ται από κα­νό­να σε εξαί­ρε­ση; Πώς ερ­μη­νεύ­εις τη συ­γκε­κρι­μέ­νη νο­μο­θε­τι­κή επι­λο­γή;

Ήδη με συ­νε­χείς πα­ρεμ­βά­σεις, η κυ­βέρ­νη­ση είχε συρ­ρι­κνώ­σει το δι­καί­ω­μα στην υφ’ό­ρον από­λυ­ση. Τώρα, μετά την επέ­κτα­ση των ορίων πραγ­μα­τι­κής έκτι­σης των προη­γού­με­νων τρο­πο­ποι­ή­σε­ων, αλ­λά­ζει τα κρι­τή­ρια της χο­ρή­γη­σής της, ει­σά­γο­ντας, αντί της -αυ­στη­ρά επι­βαλ­λό­με­νης κατά το ισχύ­ον από δε­κα­ε­τί­ες δί­καιο- κρί­σης περι της δια­γω­γής του κρα­τού­με­νου κατά την διάρ­κεια της έκτι­σης, το επι­κίν­δυ­να αό­ρι­στο  στοι­χείο της  «εν γένει εκτί­μη­σης των ατο­μι­κών και κοι­νω­νι­κών πε­ρι­στά­σε­ων του κα­τα­δι­κα­

σθέ­ντος  καθώς και της επι­κιν­δυ­νό­τη­τας του εγκλή­μα­τος  για το κοι­νω­νι­κό σύ­νο­λο».

Μια δια­τύ­πω­ση που καλεί τον δι­κα­στή του Συμ­βου­λί­ου να ξα­να­κρί­νει και να ξα­να­δι­κά­ζει τον κρα­τού­με­νο για το έγκλη­μα για το οποίο έχει ήδη  κα­τα­δι­κα­στεί, για δεύ­τε­ρη, τρίτη και τέ­ταρ­τη  φορά, μετά την έκτι­ση της ποι­νής του.

Η ανα­τρο­πή στον πυ­ρή­να της φι­λο­σο­φί­ας του ποι­νι­κο­δι­και­ι­κού συ­στή­μα­τος είναι προ­φα­νής καθώς παύει ορι­στι­κά ο βα­σι­κός μέχρι σή­με­ρα σκο­πός του να είναι η επα­νέ­ντα­ξη του κρα­του­μέ­νου στην κοι­νω­νία. Ο πα­ρα­βά­της είναι από­στη­μα που πρέ­πει να υφί­στα­ται εσαεί τις συ­νέ­πειες της εκτρο­πής του και  να απο­κο­πεί από τον κοι­νω­νι­κό ιστό.

Κι αυτό  κιν­δυ­νεύ­ει να εφαρ­μό­ζε­ται ανα­δρο­μι­κά, αν το θέλει η κυ­βέρ­νη­ση.

Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι στη Λαμία, μια διά­τα­ξη ου­σια­στι­κού δι­καί­ου, η  επέ­κτα­ση του ελα­χί­στου πραγ­μα­τι­κής έκτι­σης της ποι­νής των πολ­λών ισο­βί­ων από τα 20 στα 25 χρό­νια, εφαρ­μό­ζε­ται ανα­δρο­μι­κά, πα­ρό­τι ο νόμος ρητά το απα­γο­ρεύ­ει. Και τούτο, εκεί μόνον, επει­δή εκεί υπά­γο­νται οι φυ­λα­κές Δο­μο­κού όπου κρα­τεί­ται ο Δ.Κου­φο­ντί­νας. Για να μην βγει ποτέ από τη φυ­λα­κή, γιατί έτσι θέλει ο πρω­θυ­πουρ­γός, κρα­τού­νται μαζί με αυτόν και όλοι οι υπό­λοι­ποι κρα­τού­με­νοι της κα­τη­γο­ρί­ας του.

Η Κυ­βέρ­νη­ση δια­τρα­νώ­νει τη μέ­ρι­μνά της για φαι­νό­με­να που τα τε­λευ­ταία χρό­νια ενερ­γο­ποιούν ευαί­σθη­τα αντα­να­κλα­στι­κά της κοι­νω­νί­ας, όπως οι πυρ­κα­γιές και η έμ­φυ­λη/εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κή βία, αυ­ξά­νο­ντας τις ποι­νές για τα σχε­τι­κά αδι­κή­μα­τα. Πώς σχο­λιά­ζεις αυτή την εξέ­λι­ξη;

Είναι δυο δια­φο­ρε­τι­κά πεδία, με δια­φο­ρε­τι­κό φορ­τίο το κα­θέ­να. Και στα δυο όμως η κυ­βέρ­νη­ση νο­μο­θε­τεί κα­νι­βα­λί­ζο­ντας, με βάση το ει­κα­ζό­με­νο «κοινό περι δι­καί­ου αί­σθη­μα». Στη μία πε­ρί­πτω­ση δαι­μο­νο­ποιώ­ντας τον υπεύ­θυ­νο, ακόμη και από αμέ­λεια (κάτι ηλι­κιω­μέ­νους στην συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία), όπου οι κυ­ρώ­σεις φτά­νουν και στην πο­μπώ­δη «δή­μευ­ση της πε­ριου­σί­ας», διά­τα­ξη που θα προ­κα­λού­σε γέλια, αν δεν ήταν τόσο ηλί­θια προ­κλη­τι­κή.

Στη δεύ­τε­ρη, χαϊ­δεύ­ει φο­βά­μαι τα πιο άγρια έν­στι­κτα και καλ­λιερ­γεί την εκ­δι­κη­τι­κή υστε­ρία. Η εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κή βία δεν αντι­με­τω­πί­ζε­ται με τη φυ­λα­κή. Η γε­νε­τή­σια βία είναι ένα κοι­νω­νι­κό φαι­νό­με­νο που θέλει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρη ευ­θύ­νη στην αντι­με­τώ­πι­ση του, όπως και το σε έξαρ­ση φαι­νό­με­νο των γυ­ναι­κο­κτο­νιών. Και δε νο­μί­ζω ότι η (άγνω­στη) επι­τρο­πή που επε­ξερ­γά­στη­κε το ν/σχε­διο δεί­χνει να έχει  κά­ποια συ­ναί­σθη­ση μιας  τέ­τοιας ευ­θύ­νης.  

Πώς σχο­λιά­ζεις τη διεύ­ρυν­ση της αρ­μο­διό­τη­τας μο­νο­με­λών συν­θέ­σε­ων (Μο­νο­με­λούς Πλημ­με­λειο­δι­κεί­ου, Μο­νο­με­λούς Εφε­τεί­ου) με αντί­στοι­χη κα­τάρ­γη­ση (Πε­ντα­με­λές Εφε­τείο) ή συρ­ρί­κνω­ση της αρ­μο­διό­τη­τας των πο­λυ­με­λών δι­κα­στη­ρί­ων; 

Η πα­ρέμ­βα­ση που γί­νε­ται με το νο­μο­σχέ­διο στην ποι­νι­κή δι­κο­νο­μία είναι τρα­γι­κή. Στο όνομα της επι­τά­χυν­σης των δικών θε­σμο­θε­τεί­ται και επι­βρα­βεύ­ε­ται η προ­χει­ρό­τη­τα, η ανευ­θυ­νό­τη­τα, η ασυ­δο­σία και η αυ­θαι­ρε­σία. Κα­ταρ­γεί­ται η εν­διά­με­ση δια­δι­κα­σία και απαλ­λάσ­σο­νται οι δι­κα­στές και ει­σαγ­γε­λείς από  την υπο­χρέ­ω­ση να με­λε­τούν τις υπο­θέ­σεις και να αι­τιο­λο­γούν τις προ­τά­σεις  τους. Χά­νε­ται ένα ση­μα­ντι­κό στά­διο έλεγ­χου των εν­δεί­ξε­ων και του υλι­κού μιας δι­κο­γρα­φί­ας. Σκε­φτεί­τε ότι η υπό­θε­ση της δο­λο­φο­νί­ας του Σα­μπά­νη από αστυ­νο­μι­κούς θα έκλει­νε με απα­ρά­δε­κτα απαλ­λα­κτι­κή κρίση για τους δο­λο­φό­νους, αν δεν υπήρ­χε το συμ­βού­λιο που επέ­στρε­ψε  την υπό­θε­ση στην ανά­κρι­ση με ένα βού­λευ­μα που έσωσε την τιμή του δι­κα­στι­κού σώ­μα­τος. 

Όμως, δεν είναι μόνον αυτή η με­ταρ­ρύθ­μι­ση που ει­σά­γει το ν/σχε­διο. Θέλει την κα­τάρ­γη­ση των πο­λυ­με­λών δι­κα­στη­ρί­ων, την με­τά­θε­ση του με­γά­λου όγκου των υπο­θέ­σε­ων σε μο­νο­με­λή,  ανα­θέ­το­ντας την κρίση σε σο­βα­ρές υπο­θέ­σεις σε ένα και μόνο άτομο, αλλά και ανα­γο­ρεύ­ει τις μαρ­τυ­ρί­ες των αστυ­νο­μι­κών σε αμά­χη­τη σχε­δόν από­δει­ξη αλή­θειας, αφού κα­ταρ­γεί την υπο­χρέ­ω­ση προ­φο­ρι­κής τους εξέ­τα­σης στο ακρο­α­τή­ριο.

Αν όλα αυτά πε­ρά­σουν θα μι­λά­με για το πιο αυ­ταρ­χι­κό σύ­στη­μα απο­νο­μής δι­καιο­σύ­νης, που γνω­ρί­σα­με μετά τη χού­ντα. Ή μήπως χει­ρό­τε­ρο και από εκεί­νο;